Árbores Autóctonas - O Carballo

Este poderoso habitante dos nosos bosques, nos que crece en compaña de tilos, carpes, biduéiros e faias, abunda bastante na nosa parroquia. Árbore amante dá luz, pode chegar a vivir mil douscentos anos e alcanzar unha altura de hasta sesenta metros. Atópanse preferentemente en térras próximas ós nosos prados e montes, nos cursos do río; neste caso hay unha gran abundancia na Ceña, praia fluvial da zona de Ganade no río Tea.

A corteza, en tonos pardos, agriétase na madurez. Ten as follas dunha forma simple (tinnatilobuladas), e cubertas de pelos estrelados (visibles con lupa), estas son grisáceas no envés (pola pilosidade) e verdes na face; son caducas. As flores, unisexuáis, aparecen en forma de amentos. O froito é unha landra con cúpula escamosa; esta landra soe ser aproveitada para o gando.

É unha arbore que dende tempos inmenmoriais estivo ligada ó home e a cerca da cal perduran moitas tradicións e lendas. A Cultura Grecorromana víao como "Arbore Primigenio", do que se creía que naceu o home; tamén hai un dito que di "Estás forte como un carballo", na honra da fortaleza da súa madeira.

O carballo é unha especie en regresión debido á influencia humán, xa que foi e ainda é substituida polo piñeiro e o eucalipto de máis rápido crecemento.

A súa madeira é dura é de moi boa calidade e de dificil putrefacción, mesmo na auga, polo que foi usada para a construcción naval, mobiliario, vigas e barrís. Dícese que un bo viño precisa para madurar en nobleza unha boa barrica de carballo. Dada a súa resistencia a polución do aire, é plantado moitas veces nas cidades, en parques e xardíns. Neste caso pódese atopar unha boa plantación no merendeiro de Ganade, con distintas especies, ademáis pódese ver por outras zonas do barrio de Áreas.

En tempos foi empregado para a fabricación das travesas do ferrocarril ( hoxe son de cemento armado). Tamén se utiliza en carpintería e abanistería e nas casas metíanse para trabes, puntós e taboas para o piso. A súa leña ten un alto poder calorífico (carbón) e a súa corteza contén taninos de utilidade para curtir peles e posúe propiedades astrinxentes.

Nas beiras dalgúns ríos ainda quedan algunhas carballeiras ben fermosas.

Algunhas fotos do carballo e de carballeiras:






O carballo é unha árbore máxica e lexendaria nas tradicións europeas. A máis grande, a máis forte, a árbore dos deuses. Era a árbore preferida de Zeus. Plinio di que os carballos precederon ós homes na creación. Segundo os celtas tódalas xuntanzas importantes para un pobo, debían ter lugar baixo dun carballo. O culto desta árbore era como o culto ó fogar. Tamén o visco de carballo era recollido cunha grande cerimonia polos druidas, que logo da maceración, repartían esta 'auga lustral' para sanar enfermidades e protexer dos males.

Ó recadar información para a ficha téctica do carballo atopeime cunha curiosidade que descoñecía; sabedes que hai un insecto que fai a posta dos ovos no carballo e causa o nacemento dunhas excrecencias chamadas bugallos. Éstas teñen moita concentración de taninos, máis que a cortiza, polo que, reducidas a po, teñen aplicacións para combati-las hemorraxias e diarreas.

E para rematar unha adiviña:

¿Que é, que é, alto está, alto mora, ten coroa como a Señora?

Solución:



Nota: Parte do contido deste post foi publicado no primeiro número da revista "A Varanda", e redactado por Carlos Rodríguez de Ganade.

Ficha técnica:

- Nome científico ou latino: Quercus robur L.

- Nome común ou vulgar: Roble, Carballo, Roble pedunculado.

- Orixe: Árbol de área extensa ocupando casi toda Europa, dende o Atlántico hasta os montes Urales.

- Na Península Ibérica distribúese xeralmente na metade norte: Cornisa Cantábrica, Galicia, noroeste de Portugal, alguns puntos nas zonas de Navarra e Cataluña e de forma local en León e Somosierra.

Reino: Plantae (Plantas)
Div. Spermatophya (Espermatofitas)
Clase: Magnoliopsida (Magnoliatas)
Subclase: Dicotiledones (Dicotiledóneas)
Familia: Fagaceae.